hindoe huwelijk

5 Dingen die je altijd al wilde weten over het hindoe huwelijk

Indische huwelijken staan bekend om hun prachtige kleuren en weelde. Is er iemand die niet eens graag zo’n evenement zou bijwonen?

Indiërs zijn van nature heel warm en open. Iedereen is altijd welkom bij hen. Als een Indisch koppel trouwt, nodigen ze hun familie, vrienden, dokter, kapper en bloemist uit. Iedereen die ze ook maar een beetje kennen krijgt een uitnodiging.

Als voormalig klasgenote van een Indisch meisje, werd ik dan ook hartelijk uitgenodigd voor de festiviteiten rond haar aanstaande huwelijk. Ook bij de trouw van haar grote broer was ik erbij. Toen leerde ik al waarom onze trouwfeesten in het niet vallen bij een Indian wedding.

Deze keer beleefde ik alles mee van het begin tot het einde: van de verloving tot het grote afscheid. Ik werd weggeblazen door alle liefde en vrijgevigheid van het meisje en haar familie.

Omdat Indische huwelijken helemaal anders verlopen dan een typisch westers huwelijk, wil ik je graag een idee geven van wat dat nu inhoudt. Wie weet, als je ooit zelf eens een hindoe huwelijk kan bijwonen, dat je nog iets aan deze blog post hebt :)

hindoe huwelijk

5 Dingen die je altijd al wilde weten over het hindoe huwelijk

Eerst en vooral, wat je moet weten is dat India bijzonder groot is. Elke staat is een land op zich (qua grootte, bevolking, cultuur en taal). Enerzijds zijn er een aantal grote lijnen die elke hindoe volgt als het aan komt op religie en dus ook het huwelijk. Anderzijds zijn er hier en daar kleine aanpassingen of toevoegingen die een trouwfeest er toch helemaal anders laten uitzien. Indiërs die vanuit andere staten een huwelijk bijwonen zijn zelf niet bekend met die alternatieve tradities.

Om je een zo objectief mogelijk beeld te geven van hoe een Indisch trouwfeest in zijn werk gaat, ga ik het ook vooral over de grote lijnen hebben die overal min of meer hetzelfde zijn.

Hoe werkt dat nu met gearrangeerde huwelijken?

Een hindoe huwelijk symboliseert eigenlijk de vereniging van twee personen die beloven er levenslang altijd voor elkaar te zijn. Maar eigenlijk is het nog meer dan dat een vereniging van twee families.

Bij gearrangeerde huwelijken gaan ouders op zoek naar een geschikte huwelijkskandidaat voor hun zoon of dochter. Wanneer ze denken iemand gevonden te hebben die voldoet aan de vereisten (goede job met goed inkomen, goede familie, goede reputatie, verzorgd uiterlijk…) dan zullen de man en vrouw aan elkaar voorgesteld worden. Vroeger had de vrouw geen inspraak in het huwelijk. Ze zou trouwen met de man die haar ouders voor haar uitkozen. Nu zal een huwelijk nooit doorgaan als de vrouw niet ook accepteert. Ze kan niet gedwongen worden om te trouwen.

Anderzijds vertrouwen kinderen heel erg op de mening van hun ouders. Zij kennen hen het beste en vanuit hun kennis en ervaring kunnen ze beter dan wie ook inschatten wie hun zoon of dochter gelukkig zal maken.

hindoe huwelijk verloving

Maar de Westerse gewoonten dringen ook door in India. Het gebeurt steeds vaker dat een jongen zich spontaan komt aanbieden, of dat het meisje zelf al gekozen heeft wie haar toekomstige zal zijn. De ouders moeten in dat geval enkel nog nagaan of de gekozen persoon effectief een waardige partner zou kunnen zijn. De voornaamste vereiste hierbij is vaak nog dat zowel de man als de vrouw tot dezelfde sociale klasse (of kaste) moeten behoren.

Als de man en vrouw bevestigen dat ze elkaar als huwelijkskandidaat accepteren gaan de ouders langs bij de priester. Die zal aan de hand van astrologie (een erkende wetenschap in India) de sterrenbeelden van de man en vrouw bestuderen. Als hun horoscopen bij elkaar passen, zal het koppel gelukkig zijn en een voorspoedige toekomst tegemoet gaan. Indien de studie negatieve resultaten oplevert, wordt het huwelijk afgeblazen. Astrologie bepaalt ook de datum van de verloving en het huwelijk.

Duurt een Indisch huwelijk echt een week?

Een Indisch huwelijk bestaat uit verschillende onderdelen die elk een halve dag tot een dag duren. Naar mijn mening zou alles veel korter kunnen (praktisch gezien), maar vergeet niet dat een huwelijk ook een vereniging is van twee families. Zij krijgen graag de kans om elkaar beter te leren kennen en dat vraagt natuurlijk ook wat tijd.

hindoe huwelijk sangeet

Als jij uitgenodigd wordt voor een trouwfeest zal je waarschijnlijk aanwezig zijn bij de sangeet (dansfeest vaak gecombineerd met mehendi – 1 volledige dag), de haldi ceremonie (1 dag), het vrijgezellenfeest (1 avond), de shaadi (de trouwstoet, huwelijksceremonie en het grote afscheid – 1 dag) en de receptie (1 dag of avond). Zo kom je uit op 4 dagen, maar er zitten vaak één of meerdere dagen tussen verschillende ceremonies. Zo kom je dus makkelijk aan 7 à 10 dagen.

Hoe gaan Indische huwelijken in zijn werk?

Verloving

hindoe huwelijk verloving

Zodra de jongen en het meisje hun toestemming hebben gegeven om te trouwen, vindt de barchekki plaats, de verloving. In de eerste stap gaat de vader van de bruid “officieel” langs bij zijn toekomstige schoonzoon. Hij geeft een geschenk aan de jongen en “reserveert” hem zo als het ware voor zijn dochter. Op dit moment wordt ook de datum voor de ondertrouw en trouwdag vastgelegd.

Ondertrouw

hindoe huwelijk

Vervolgens vindt de tilak plaats, de ondertrouw, in het huis van de bruidegom, waarbij alles wordt vastgelegd met een offerdienst. Na de ceremonie schenkt de vader van de bruid de schoonzoon geld, kleding, zoetigheden en fruit. Er is altijd een kokosnoot bij, een teken van vruchtbaarheid. De geschenken worden verdeeld onder de familie van de bruidegom. In ruil stuurt de familie van de bruidegom suiker, kokosnoten, rijst, kleding, juwelen en henna naar de familie van de bruid, die daar ook zullen uitgedeeld worden. Ten slotte brengt de vader van de bruid met gekleurd poeder een rode stip aan op het voorhoofd van zijn aanstaande schoonzoon.

Pre-trouw ceremonies

De volgende rituelen vinden gescheiden plaats, dus elk in eigen huis. De timing kan ook verschillen naar gelang de situatie. Vroeger was men minder mobiel en waren afstanden tussen de bruid en bruidegom kleiner. Nu moet er vaak heel wat afgereisd worden en dan kan de planning veranderen.

hindoe huwelijk matkorwa

Twee dagen voor het huwelijk voeren de vrouwelijke familieleden de matkorwa uit. De vrouwen komen bij valavond bij elkaar en zingen een lied. Ze voeren tegelijkertijd een ritueel uit met water en zeven aarden balletjes, waarbij de aarde de vruchtbaarheid van de vrouw symboliseert en de balletjes het zaad van de man.

hindoe huwelijk haldi

Een van mijn favoriete ceremonies is de haldi ceremonie. Hierbij brengen de familieleden een mengeling van olie, water en turmeric (of haldi) aan op de huid en kleding van respectievelijk de bruid en bruidegom. Turmeric wordt ook bij ons gebruikt in schoonheidsbehandelingen. Het zou een hydraterend en kalmerend effect op de huid hebben. Logisch ook dat het dan zo vlak voor het huwelijk plaatsvindt!

Een dag voor het huwelijk voert men ook een offerdienst (hawan of katha genoemd) uit waarbij de bruid en bruidegom door een priester worden voorbereid op het volgende hoofdstuk in hun leven.

hindoe huwelijk sangeet mehendi

Waar jij waarschijnlijk het meeste naar zal uitkijken, is de sangeet. Hierbij komen de families van de bruid en bruidegom samen voor een dag of avond van dansen, zingen en muziek. Tegenwoordig wordt het vaak een heuse wedstrijd! Vaak vindt op dezelfde dag ook de mehendi plaats, wat je beter kent als henna. De bruid wordt met henna bedekt van haar uiterste vingertoppen tot haar bovenarmen. De henna wordt ook op haar voeten en onderbenen aangebracht. Het duurt makkelijk 3 à 4 uur om dit aan te brengen en te laten drogen. Normaal worden er ook 1 of 2 personen ingehuurd om mehendi te doen bij de vrouwelijke gasten (mannen dragen geen henna). Ik leerde onlangs ook dat het een stiekeme gewoonte is om de naam van je geliefde in de henna te laten verwerken ;-)

De avond voor het huwelijk is het tijd voor de bhatwaan. Dit staat beter bekend als the cocktail party of dus het vrijgezellenfeest. De bruid en bruidegom hebben hun eigen feest.

Huwelijk

De dag van het huwelijk zelf (shaadi) zijn er ook een heleboel ceremonies. Nope, we zijn er nog niet!

hindoe huwelijk bharaat

De bharaat is de start van de huwelijksdag. Het is de trouwstoet die door de straten trekt, van het huis van de bruidegom naar het ouderlijke huis van de bruid (maar tegenwoordig is dat vaker een hotel). Aangezien de moeder van de bruidegom in principe niet mee mag lopen in de bharaat is er eerst een emotioneel afscheid tussen de twee. De bruidegom troost de moeder met het feit dat hij zal terugkeren met zijn nieuwe echtgenote. De moeder drukt ten slotte het hoofd van haar zoon tegen haar borst aan, waarbij ze haar kind symbolisch een laatste keer voedt voor ze hem loslaat.

Tijdens de bharaat wordt de bruidegom voorafgegaan door zijn vrienden en familie die dansen op typische bharaat muziek. Wanneer de stoet aankomt wordt er vuurwerk afgestoken. Tijdens het trouwseizoen in India hoor je dit vuurwerk zowat elke dag. De vader van de bruid, de priester en andere mannelijke familieleden verwelkomen de bruidegom en zijn entourage.

Om het evenement leuker te maken voor de familieleden worden er een aantal spelletjes gespeeld. Zo zullen de nichtjes en zussen van de bruid de bruidegom eerst niet binnenlaten in de zaal. Hij zal hen moeten overtuigen dat hij waardig is om met de bruid te mogen trouwen.

hindoe huwelijk shaadi

Tijdens jai mala hangen de bruid en bruidegom een bloemenkrans rond elkaars nek. Soms worden ze op de schouders genomen door familieleden en in de lucht gestoken zodat het moeilijker wordt om de krans rond de anders nek te hangen. De bloemenkransen symboliseren dat het koppel klaar is om te trouwen.

Jutti chupai is een spelletje dat gespeeld wordt door de broers en neven van de bruidegom en de zussen en nichten van de bruid. De laatsten moeten proberen de schoenen van de bruidegom te stelen en de broers en neven moeten ze net beschermen. Als de vrouwen slagen in hun opzet, moet de bruidegom de zoektocht naar zijn schoenen starten. Uiteindelijk zullen de vrouwen losgeld vragen voor de schoenen.

Bij het huwelijk is er een groot diner. Er wordt alleen vegetarisch gegeten en normaal gezien wordt er geen alcohol gedronken. Tegenwoordig wordt er vaak wel een “secret drinking room” voorzien waar jongeren hun ding kunnen doen als je begrijpt wat ik bedoel.

hindoe huwelijk shaadi

Tijdens de huwelijksceremonie nemen de deelnemers plaats onder de mandap. Dit is een soort prieel dat soms erg mooi wordt aangekleed met bloemen en dergelijke. Er vinden vier grote rituelen plaats in élke ceremonie, maar er kunnen verder dingen anders zijn afhankelijk van de regio. De trouwceremonie beeldt in feite uit hoe de bruid en bruidegom elkaar “voor het eerst” ontmoeten onder de mandap. De ouders geven hun dochter weg door haar hand in die van de bruidegom te leggen en er water doorheen te laten lopen. Centraal onder de mandap is er een heilig vuur dat vaak betrokken wordt in de rituelen. Het is ook in aanwezigheid van dit heilige vuur dat het koppel belooft er altijd voor elkaar te zijn, waarna ze zeven keer rond het vuur lopen en bij elk rondje een van de zeven huwelijksgeloften uitspreken:

  1. Respecteer en eer elkaar
  2. Deel elkaars geluk en verdriet
  3. Vertrouw elkaar en wees trouw
  4. Apprecieer elkaars kennis, waarden, offers en goede bedoelingen
  5. Koester elkaar oprechte gevoelens, liefde, familiale verplichtingen en spirituele groei
  6. Volg de regels van Dharma
  7. Voedt jullie oneindige verbintenis van vriendschap en liefde

Tijdens deze rondgangen gaat de vrouw eerste drie keer voorop, om haar echtgenoot te beschermen. De volgende vier keren loopt de man voorop. Bij elke rondgang wordt er lawa (gepofte rijst) in het vuur gegooid, waarbij de vrouw rechts van de man staat. Na de laatste rondgang neemt ze plaats aan zijn linkerzijde, waarbij ze dichter bij zijn hart staat en laat zien dat ze nu verbonden zijn door het huwelijk. Het uiteinde van de sari of sluier van de bruid wordt vastgeknoopt  aan het uiterste van de sjerp van de bruidegom wat deze verbondenheid ook symboliseert. ’t Is een beetje zoals tying the knot hé :)

Na de ceremonie neemt het kersverse bruidspaar de gelukswensen van hun families en vrienden in ontvangst. Ondertussen is het al ongeveer 3 uur ’s nachts trouwens!

Afscheid

De huwelijksdag wordt afgesloten met de vidaai. De bruid neemt afscheid van haar familie, wat een enorm emotioneel moment is. Zij zal nu intrekken bij haar nieuwe familie. De bruid gooit drie handjes rijst en een munt over haar schouder als symbool van het einde van haar schuld aan haar ouders die altijd voor haar gezorgd hebben en haar gelukwensen voor haar bloedverwanten. Wanneer het koppel in de auto zit, geven de mannelijke familieleden van de bruid de auto een duw, waarbij ze haar een steuntje in de rug geven bij de start van het nieuwe hoofdstuk in haar leven.

De bruid wordt in het ouderlijke huis van de bruidegom verwelkomt door de schoonmoeder. Zij voert een arti uit, een soort zegening met vuur. Vervolgens duwt de bruid met haar rechtervoet een kelk met rijst omver op de drempel, waarmee ze symbolisch “overvloed” en voorspoed wenst voor haar nieuwe familie. Ze dept haar voeten in een rood goedje en laat zo rode voetsporen achter in het huis. Zo symboliseert zij de godin Laxmi, de godin van het huis en van weelde. Soms worden er ook spelletjes gespeeld om het ijs wat te breken.

De bruid keert nog even terug naar huis om haar spullen te gaan ophalen. Er vindt ook nog een receptie plaats. Tegenwoordig kan dit zowel bij de bruid als de bruidegom plaatsvinden.

Welke kleding draag je op een hindoe huwelijk?

Laat ons begin met de kleding van de bruid. Zij draagt traditioneel een outfit die bestaat uit 16 stukken (solah shringar). Het omvat o.a. juwelen, make-up en kleding. De bedoeling hiervan is de schoonheid van de bruid volledig tot zijn recht te laten komen. Een van de 16 stukken is de tikka. Dat is het juweel dat je in je haar bevestigd en dat bovenaan je voorhoofd eindigt. Je hebt ook de bindi (dat stipje midden boven je ogen), de sindoor (het rode lijntje vooraan de haarlijn), mehendi (of henna), de nath (neusring) enz.

hindoe huwelijk kleding

Voor de bruidegom is het allemaal wat minder uitgebreid. De opvallendste eigenschappen van zijn outfit zijn de tulband, sjerp en schoenen met gekrulde tip.

hindoe huwelijk bruidegom

Als je als vrouw een hindoe huwelijk bijwoont, draag je best een van de volgende outfits:

  • sari: hier draag je een blouse (een cropped top eigenlijk) met een lang stuk stof dat om je heen gewikkeld wordt en waar het laatste stuk over je schouder gedrapeerd wordt. Het accentueert mooi de vrouwelijke vormen.

3CMGM-india-wedding

  • lehenga: bestaat uit een lange rok, een blouse die het middenrif bloot laat en een dupatta (de “sjaal” die op verschillende manier gedrapeerd kan worden.

hindoe huwelijk lehenga

  • salwar kameez: dit is de meest comfortabele outfit waarbij je een lange tuniek draagt over een soort legging met opnieuw een dupatta die je over je schouder draagt.

Werk je outfits af met een bindi en opvallende juwelen. Hoe meer bling bling hoe beter!

Wat voor geschenk moet ik meebrengen?

In India is het sowieso niet de gewoonte dat je als gast een geschenk meebrengt. Men is vereerd dat je de moeite doet om langs te komen en daarom zal men eerder als gastheer iets schenken.

In de hindoeïstische huwelijksrituelen worden veel offerandes gedaan. Een terugkerende handeling in de rituelen die voorafgaan aan de huwelijksceremonie is dat de familieleden een bedrag schenken aan de bruid en bruidegom. Ook wanneer je uiteindelijk de shaadi bijwoont, kan je een bedrag schenken aan de bruid of bruidegom (naar gelang voor wie je komt). Neem het niet persoonlijk op als jouw schenking geweigerd wordt. Dring gerust wat aan – zo werkt dat in India – maar als ze nee blijven zeggen, accepteer het dan gewoon.

hindoe huwelijk geschenken

De dag na het huwelijk krijgt iedereen een schenking van de familie. Dit is een bedrag + 1 roepie munt, bijvoorbeeld 51 roepies, 201 roepies, 501 roepies etc. Hindoes geloven dat het cijfer 0 een ongelukkig cijfer is. Als je een nieuw hoofdstuk in je leven start, hoe kan het er dan voorspoedig uitzien als je start met niks? Die ene roepie is het zaadje dat je kan groeien tot iets moois. Ook wordt het gezien als een soort schuld. Ik geef jou iets extra’s en als we elkaar de volgende keer weer zien, zal jij hetzelfde doen. Ditzelfde principe wordt toegepast bij verjaardagen van familieleden bijvoorbeeld.

Als je toch iets persoonlijks zou willen schenken, doe dat dan gerust. (Maar wees voorzichtig met alcohol, want in sommige staten in India is alcohol verboden en vanuit respect naar je oudere familieleden toe mag je niet tonen dat je alcohol drinkt. Je zou de bruid of bruidegom in moeilijkheden kunnen brengen :) ) Maar weet bovenal dat de persoon die je uitnodigde al bijzonder gelukkig  zal zijn dat je de reis hebt afgelegd om dit belangrijke moment bij te wonen!

Heb je nu al zin om te vertrekken?


Ze zijn het vast al beu gehoord, maar nogmaals een oprechte dankjewel uit de grond van mijn hart aan Vidisha en haar familie om mij zo te goed te ontvangen! Vidisha, ik wens je een mooie toekomst toe samen.
Disclaimer: De meeste van deze foto’s zijn gemaakt door een trouwfotograaf. 


Pin voor later!

hindoe huwelijk pin       hindoe huwelijk pin

Maart: De derde maand in India die de eerste lijkt

Is het echt al maart? Het lijkt alsof ik nog maar twee weken in India ben en tegelijk lijken die eerste twee weken al een jaar geleden. De tijd loopt heel raar in dit land. Aan de ene kant voel je nooit haast, want “het resultaat is altijd belangrijk dan de due date”. Aan de andere kant lijk ik nooit genoeg tijd te hebben om alles te doen dat ik wil doen.

Maart begon (relatief) heel relaxt. We hadden enkele weken vrij gekregen om ons visum voor de US in orde te krijgen en naar het Indische trouwfeest te kunnen gaan. Tijdens de eerste week van maart slaagde ik erin al mijn taken en mijn aandeel van het master project af te werken, zodat ik zonder zorgen kon vertrekken.

3CMGM-India

Off the beaten track in Bargarh

Die zondag trok ik naar het kleine dorp Bargarh, waar mijn klasgenoot Abhisek woont. Ik ontmoette er zijn familie – en het halve dorp – en snoof de sfeer op in een typisch stadje in India. Het was een leuke en unieke ervaring. Ik kan nu bevestigen dat homecooked meals het beste zijn, ook in India. Ook kreeg ik er de kans om met de lokale bevolking Shivratri te vieren; dat is een feestdag ter ere van de god Shiva. Tijdens deze avond bezocht ik een shiva tempel en at er een vreemd goedje om mijn vrienden te plezieren (het was eetbaar (het smaakte naar niet veel) maar zag er wel een beetje ranzig uit).

Indisch trouwfeest in Patna

Na twee dagen in Bargarh namen we de trein naar Patna, waar het trouwfeest de volgende dag al zou plaatsvinden. De treinrit duurde 17 uur, maar tijdens mijn verblijf in Bargarh was ik erg uitgeput. Gedurende 24 uur continu sociaal zijn in je beste Indisch-Engels (de lokale bevolking van kleine dorpen spreekt niet zo goed Engels) is vermoeiend, zeker voor een introvert! Een geluk eigenlijk dat ik zo moe was, want zo slaagde ik erin een groot stuk van de reis slapend door te brengen, zodat de rit eigenlijk niet zo lang leek. Hoe het was om een Indisch trouwfeest bij te wonen lees je in mijn post van twee weken geleden.

3CMGM-India-wedding

De visa procedure in Kolkata

Op dertien maart kwamen we aan in Kolkata waar we zouden proberen ons US visa te bemachtigen. Ik had er erg naar uitgekeken om naar de voormalige hoofdstad van India te gaan, omdat iedereen me er alleen maar goede dingen over had verteld (behalve dan dat het er nog warmer zou zijn dan in Bhubaneswar, en dat leek me op dat moment eerst nog onmogelijk). Mijn aanraders voor Kolkata lees je in het lijstje dat ik postte vorige week.

3CMGM-India-Kolkata

De laatste dagen op XIMB

Na een nachtrit op de bus kwamen we op donderdag weer aan in Bhubaneswar. De volgende dagen waren redelijk rustig. We werkten het master project verder af, tot in de details, woonden de laatste lessen GHRM bij en legden hierover een examen af.

De allerlaatste les werd geschrapt omdat we te afgeleid waren door de explosies in de luchthaven van Zaventem. Ja, ook in India hebben we hierover gehoord. Op het grote scherm in de klas projecteerden we het Journaal, zodat we mee alles konden volgen. We konden ons niet echt voorstellen hoe erg de situatie was, behalve op basis van wat onze thuisbasis ons vertelde en hoe de nieuwslezer eraan toe was. Iedereen was zo emotioneel…

De avond na het examen hadden we ook nog het afscheidsdiner (Indisch natuurlijk) en tussen al dit alles ben ik er ook nog in geslaagd om mijn valies te pakken. Zelfs mijn avondkleed en saree zijn erin geraakt! Wat een wonder!

3CMGM-India

Het originele Holi festival vieren

Mijn laatste volledige dag in Bhubaneswar was gefocust op het Holi festival, dat op 24 maart plaatsvond. Dat begon al van ’s morgens vroeg. Zo snel mogelijk goten we ons zelf onder de kokosnootolie: over alle niet met kleding bedekte huid en vooral in ons haar. We kregen deze tip van de studenten van vorig jaar, die de kleuren van Holi maar moeilijk uit hun haar kregen, hoe vaak ze het ook wasten. Pas daarna kregen de anderen toestemming, van ons meisjes, om ons onder de kleuren te gooien, kloppen, wrijven enz.

Tijdens de eerste momenten van de kleurenoorlog is het ook de gewoonte om bhaang te drinken. Ik weet niet precies wat erin zit – achteraf hoorde ik dat er onder andere cannabisblaadjes inzitten, en dat was dus waarom ik high was achteraf… – maar het is iets typisch van India, dus natuurlijk zou ik dat proberen! Wat een rare ervaring is het om high te zijn!

Toen de bhaang (zo goed als) op was, trokken we naar het cricketterrein om ook kleuren naar andere studenten van XIMB te gooien. Er werd ook met water gegooid, studenten werden door het modderige gras gesleurd en op een bepaald moment scheurden de jongens traditiegetrouw de t-shirts van elkaars lijf (dat is trouwens alleen in Orissa de gewoonte).

Holi was best leuk, ook al ben je daarna natuurlijk zo smerig als wat. En hoe vaak ik me ook waste, twee dagen later had mijn huid nog steeds een roze schijn en was mijn haar nog steeds kanariegeel met fuschiaroze en gifgroene plekken. Ik bedacht me dan maar dat het een leuke conversatie starter zou zijn tijdens de reis met mijn papa de volgende weken. Mijn kleren heb ik kunnen weggooien, maar dat was ook voorspeld en voorzien.

Die avond was ik, toen de bhaang uitgewerkt was, best wat droevig. Hoe kon het nu al voorbij zijn? Mijn verblijf in India was indrukwekkend, uniek, life changing, vermoeiend, leerrijk en nog veel meer geweest. En nu, schijnbaar zo plots, was het alweer voorbij…

Gelukkig kan ik nu nog wat verder India gaan ontdekken!